سقط جنین چیست؟ علائم و عوارض آن

تمام مادران در طول دوران زندگی زناشویی خود، با خطر سقط جنین مواجه هستند. این وضعیت می تواند بدترین و خطرناک ترین وضعیت برای خانم ها باشد. زیرا از یک طرف فرزند خود را از دست می دهند و از سوی دیگر درد ناشی از این فرایند می تواند مشکلات زیادی را برای سلامت جسم و روح آنها به بار آورد. بیشتر سقط جنین ها قبل از هفته 22 بارداری و پیش از آن است که جنین 500 گرم شود، رخ می دهد. در این مقاله از سایت دکتر نادره شایگان، جراح و متخصص زنان و زایمان به این موضوع بیشتر می پردازیم:

خانم هایی که تمایل دارند باردار شوند، بهتر است در مورد عوامل خطر سقط اطلاعات کاملی داشته باشند تا در صورت بارداری، اقدامات لازم برای جلوگیری از سقط جنین را انجام دهند. در بیشتر موارد جنینی که سقط می شود به صورت غیرطبیعی در رحم مادر مرده است.

دلیل این اتفاق می تواند عوامل هورمونی، بیماری مادر، عفونت، مشکلات ایمنی و یا بیش از حد در معرض تشعشع قرار گرفتن است. از سوی دیگر خانم هایی که بیش از 35 سال سن دارند، معمولا بیشتر در معرض خطر سقط قرار دارند. این نکته را به خاطر داشته باشید که تمرین و آمیزش به هیچ عنوان نمی تواند منجر به سقط جنین زودرس شود.

دلایل مختلف سقط جنین در زنان

همه خانم ها از سن بلوغ تا یائسگی در صورت تاخیر سیکل قاعدگی، باید از نظر بارداری بررسی شوند. در خانم ها بعد از تخمک گذاری اگر لقاح صورت بگیرد، 5 تا 7 روز بعد، لانه گزینی اتفاق می افتد و 8 تا 10 روز بعد از لقاح، از سلول های جفتی هورمونی به نام  HCG ترشح می شود که با تست های دقیق قابل اندازه گیری است. بنابراین بلافاصله بعد از تاخیر قاعدگی، حاملگی قابل تشخیص می باشد.

حال سوال اینست که آیا همه حاملگی ها به زایمان و تولد نوزاد سالم ختم می شوند؟ خیر. حال باید دید بعد از مثبت شدن تست بارداری چه مسائلی ممکن است پیش بیاید از جمله سقط.

تعریف سقط: خاتمه یافتن خود به خود یا القايی حاملگی قبل از رسیدن جنین به قابلیت حیات اطلاق می شود.

تعریف قابلیت حیات جنین در کتب مختلف متفاوت است ولی آن چه که مورد قبول سازمان بهداشت جهانی است خاتمه یافتن حاملگی قبل از هفته 20 تا 23 بارداری یا به دنیا آمدن جنین با وزن کمتر از 500 گرم می باشد.

انواع سقط

1. سقط شیمیایی: به مواردی اطلاق می شود که تست حاملگی مثبت است ولی قبل از آنکه از نظر کلینیکی حاملگی قابل تشخیص باشد یا سونوگرافی حاملگی را تایید کند، مشابه خونریزی قاعدگی، ماحصل حاملگی دفع می شود.

2. حاملگی پوچ که 50 درصد سقط ها را تشکیل می دهد. تست حاملگی مثبت است، فرد همه علائم بارداری را دارد، تاخیر قاعدگی و ویار حاملگی، ولی در سونوگرافی ترنس واژینال که بعد از هفته 6 حاملگی صورت می گیرد داخل کیسه جنینی اثری از جنین دیده نمی شود. به اینگونه موارد حاملگی پوچ گفته می شود. برای تایید حتما باید مجددا دو هفته دیگر سونوگرافی انجام شود تا حاملگی پوچ تایید شود. در مواردی به علت اشتباه در تاریخ آخرین قاعدگی امکان دارد پس از دو هفته جنین قابل دید باشد. بنابراین در تشخیص نباید عجله کرد.

3. حاملگی خارج از رحم: بعد از آنکه تست حاملگی مثبت شد، در هفته6 حاملگی سونوگرافی ترنس واژینال انجام می شود. اگر کیسه جنینی در داخل رحم مشاهده نشود باید به حاملگی خارج از رحم مشکوک شد. مخصوصا اگر افرادی پس از مثبت شدن تست حاملگی دچار لکه بینی یا درد زیر شکمی شدید شوند. تشخیص زودهنگام حاملگی خارج از رحم بسیار مهم است و از مرگ و میر مادر جلوگیری می شود. اگر زود تشخیص داده شود حتی با تزریق یک آمپول مشکل حل می شود. در غیر اینصورت برای جلوگیری از خونریزی داخلی، عمل جراحی به صورت باز یا با لاپاراسکوپی انجام می شود.

4. تهدید به سقط: در25 درصد موارد امکان دارد خانم باردار دچار لکه بینی یا خونریزی شود ولی خونریزی در حد قابل تحمل است و دهانه رحم در معاینه بسته است و در سونوگرافی انجام شده جنین و کیسه جنینی سالم است. این افراد باید تحت نظر گرفته شوند، استراحت کنند، کار سنگین انجام ندهند، نزدیکی نداشته باشند، تا حاملگی به طور طبیعی ادامه پیدا کند.

5. سقط اجتناب ناپذیر: خونریزی مقدارش خیلی زیاد است. امکان دارد فرد آبریزش داشته باشد. دهانه رحم باز است و درد های کرامپی شروع شده باشد و در این موارد با همه تدابیر سقط خود به خود و یا با مداخله پزشک  خاتمه پیدا می کند.

6. سقط ناقص: مواقعی است که دهانه رحم باز است، مقداری از نسج جفتی در حال خروج از دهانه رحم است. خونریزی و دردهای کرامپی شدید است که باید بیمار تحت نظر  باشد و متناسب با شرایط بیمار تصمیم گیری شود. باید منتظر ماند ماحصل حاملگی خود به خود دفع شود یا از درمان طبی استفاده کرد و در شرایط اورژانس مریض باید مستقیما کورتاژ شود. حتما سونوگرافی یک هفته بعد جهت اطمینان از تخلیه کامل رحم از ماحصل حاملگی انجام می گیرد.

7.  سقط کامل: مواردی است که ماحصل حاملگی به طور کامل و خود به خود به دنبال خونریزی و درد های شدید کرامپی خارج می شود و درد و خونریزی بیمار تمام می شود. در سونوگرافی انجام شده، اثری از حاملگی دیده نمیشود.

8. سقط فراموش شده: به مواردی اطلاق می شود که جنین داخل رحم از بین می رود و فرد دچار لکه بینی یا خونریزی مختصر  میشود  و یا امکان دارد هیچ علامتی نداشته باشد و در مراجعه به پزشک در سونوگرافی انجام شده مرگ جنین داخل رحم تشخیص داده شود که باید ختم حاملگی انجام شود.

9.  سقط عفونی: سقط هایی که به دنبال دستکاری های غیراصولی   و در شرایط غیر استریل انجام می گیرد باعث عفونت داخل رحمی می شود و بیمار دچار تب و لرز می شود. مداخله به موقع برای تخلیه رحم باید انجام بگیرد. بیمار بستری شده و با انتی بیوتیک درمان شروع می شود، ماحصل حاملگی کاملا از رحم تخلیه می شود و عدم مداخله به موقع باعث مرگ مادر می شود.

10. سقط های عادتی: سقط هایی هستند که خود به خود اتفاق می افتد و فرد بیشتر از 2 یا 3 بار ممکن است سقط داشته باشد.

علل سقط

در 50 درصد موارد اختلالات ژنتیک جنین و والدین موثر است. سن والدینی که بالای 40 سال باشند با افزایش دو برابری سقط همراه است.

عوامل عفونی، دیابت پیشرفته مادر، اختلالات غده تیروئید،  چاقی مفرط و مصرف الکل و دخانیات نیز موثر هستند.

مهم ترین عوامل افزایش دهنده خطر سقط

برخی شرایط در خانم ها می تواند منجر به سقط شود، از جمله:

• چاقی افراطی
• سوء تغذیه یا داشتن رژیم غذایی ضعیف
• استفاده از داروهای خاص 
• عدم رسیدگی و درمان بیماری سرطان سینه 
• مسمومیت های غذایی 
• ضربه روحی شدید 
• فشار خون بالا 
• غیر عادی بودن شکل رحم 

البته لازم به ذکر است که در کنار عوامل یاد شده، برخی عوامل موثر دیگری نیز وجود دارند که منجر به افزایش خطر سقط جنین می شوند. از جمله: 

• بروز عفونت های باکتریایی
• قرار گرفتن در معرض مواد سمی و تشعشعات
• قرار گرفتن در محیط آلوده به دود سیگار، الکل، مواد مخدر و هر نوع سمی که برای محیط زیست خطرناک است

تشخیص سقط جنین

باتوجه به مدت زمان بارداری برای تشخیص سقط جنین روش های مختلفی به کار می رود:

روش اول: یکی از روش های تشخیص سقط جنین، آزمایش خون است تا مقدار هورمون گنادوتروپین جفتی انسان بررسی شود، این هورمون به هورمون بارداری معروف است.

روش دوم: سونوگرافی برای معاینه داخلی رحم و جفت از روش های دیگر است که با هدف تشخیص سقط جنین به کار می رود.

روش سوم: معاینه لگن روشی است با هدف بررسی وضعیت دهانه رحم صورت می گیرد.