علل آندومتریوز

علل آندومتریوز

به وجود بافت آندومتر که لایه داخلی رحم می باشد درخارج از رحم و سایر نواحی بدن آندومتریوز اطلاق می شود.

بافت آندومتریوز که روی تخمدان قرار می گیرد و به صورت کیست در می آید و به آن ها کیست های شکلاتی یا آندومتریوما گفته می شود.

آندومتریوز به طور عمده در سن باروری دیده می شود اما در نوجوانان و خانم های یائسه که به مدت طولانی هورمون درمانی می شوند هم بروز می کند.

شیوع آن تقریبا ده درصد است و در تمام گروه های نژادی و اجتماعی یکسان است. شیوع آن در خانم هایی که درد های لگنی و نازایی دارند به 20 تا 90 درصد می رسد.

عوامل مستعد کننده به آندومتریوز

• شروع اولین قاعدگی در سن زیر 12 سال
• سیکل های قاعدگی کوتاه 21 روزه
• قاعدگی های طولانی مدت
• افزایش مقدار خونریزی در دوران قاعدگی
• تعداد زایمان های کم
• نازایی
• رژیم غذایی حاوی چربی های ترانس و گوشت قرمز زیاد که التهاب را بیشتر می کند.
• ناهنجاری هایی مادرزادی یا عفونی که مانع از خروج خون قاعدگی می شوند.

عوامل محافظتی در برابر آندومتریوز

• تعداد زایمان های زیاد
• شیردهی به مدت طولانی
• ورزش
• رژیم غذایی غنی از سبزیجات و میوه جات، مواد معدنی، فیبر، اسیدهای چرب حاوی امگا3

علل آندومتریوز

چند نظریه در خصوص علل آندومتریوز مطرح شده است:

• نظریه اول؛ برگشت خون قاعدگی از طریق لوله های رحمی به داخل حفره لگن و انتشار آن از طریق لنف و خون به سایر نقاط بدن
• نظریه دوم؛ مشکلات مربوط به سیستم ایمنی بدن

به این معنی که سیستم ایمنی بدن نمی تواند بافت آندومتر خارج شده از رحم را تخریب کرده و از بین ببرد.

• نظریه سوم؛ عواملی ژنتیکی

شواهد نشانگر این است که آندومتریوز به طور نسبی یک بیماری ژنتیکی است. افزایش 6 تا 9 برابری آندومتریوز در وابستگان درجه یک در مقایسه با جمعیت عمومی گواه این تئوری می باشد.

• (نظریه چهارم) متاپلازی سلولی؛ سلول های داخلی سطح شکمی دچار تغییر می شوند تحت یک عاملی بیوشیمیایی ناشناخته به سلول آندومتر تبدیل می شوند.
• (نظریه پنجم) سلول های جنینی که تحت تاثیر عواملی به سلول آندومتر تبدیل می شوند.

دکتر نادره شایگان جراح،متخصص زنان،زایمان و نازائی  با بهره گیری از بروز ترین متدهای  پزشکی ، به تشخیص  انواع مشکلات زنان و مسائل مربوط به نازایی می پردازد،  شما کاربران گرامی می توانید  برای مشاوره و تعیین وقت قبلی با  شماره های  021_44211119
021_22300703  تماس بگیرید و یا به آدرس  اینستــاگـرام  ایشان مراجعه نمایید .

علائم آندومتریوز

آندومتریوز حتی در مراحل پیشرفته هم می تواند بدون علامت باشد.

بهتر است که بدانید که در عرض چهار ماه گذشته سه بیمار با آندومتریوز پیشرفته ولی بدون علامت داشتیم.

• مورد اول خانم 45 ساله ای که به طور اتفاقی سونوگرافی شده بود و در سونوگرافی کیست ای با ابعاد 15 سانتی متر گزارش شده بود که بعد از عمل جراحی تشخیص داده شد که آندومتریوما می باشد.
• مورد دوم خانم 41 ساله ای بود با آندومتریوز پیشرفته که در ضمن عمل جراحی مشاهده شد که تمام اندام های داخلی رحم و لوله های تخمدان ها به هم چسبندگی شدید داشتند. بیمار اظهار می کرد که در طی یک ماه اخیر درد های زیر شکمی داشته است ولی تا آن زمان هیچ مشکلی نداشته است.
• مورد سوم دختر خانمی 23 ساله که به علت درد شکم و تب مراجعه نموده بود و مشکوک به کرونا شده بودند اما در بررسی سونوگرافی کیست 18 سانتی متری مشاهده شده بود که به بیمار گفته شده بود که در شکم تان بمب است و هر لحظه ممکن است که بترکد. در صورتی که احتمالا اینکه کیست از سال ها قبل در شکم این دختر خانم بدون علامت وجود داشته است.
• درد؛ می شود گفت که درد شایع ترین علامت آندومتریوز می باشد.
• درد هنگام قاعدگی؛ در واقع در زنان بزرگسال اگر پس از چند سال قاعدگی های بدون درد، قاعدگی ها دردناک باشد، تشخیص اندومتریوز را برای پزشکان و یا متخصص زنان و نازایی مطرح می کند.

دیسمنوره یا همان درد قاعدگی اغلب پیش از شروع دوره خونریزی آغاز می شود و در تمام دوره قاعدگی ادامه پیدا می کند، و اغلب درد در ناحیه زیر شکم و دوطرف شکم و نیز با کمر درد همراه است.

• درد هنگام نزدیکی کردن
• درد های مزمن لگنی
• کاهش میزان باروری؛ علت کاهش قدرت باروری نیز چسبندگی هایی شدید است که باعث اختلال در تحرک لوله ها و تخمدان ها می شود و همچنین امکان دارد باعث انسداد لوله ها شود و مانع برداشت تخمک از تخمدان می شود.

فاکتورهای مربوط به ایمنی و التهاب داخل صفاقی نیز در پروسه فعالیت طبیعی تخمدان تاثیر می گذارند و با عث کاهش 33 درصدی شانس باروری می شوند.

علت درد در آندومتریوز

• التهاب موضعی در صفاق
• تخریب بافتی
• تشکیل چسبندگی
• جمع شدن خون در کاشته های آندومتر که منجر به کشش دردناک در حرکات فیزیولوژیک می شود.

علائم آندومتریوز خارج از لگن

علائم بستگی دارد به محلی که گرفتار شده است. ممکن است روده گرفتار باشد که باعث اتساع شکم، درد شکم، خونریزی دوره ای از مقعد، یبوست و علائم انسداد روده ایجاد بکند.

در درگیری حالب می تواند موقع ادرار کردن با درد و خونریزی همراه باشد.

آندومتریوز ریه ممکن است با سرفه های خون آلود همراه باشد ولی کلا گرفتاری های خارج از لگن نادر می باشد.

برای تشخیص ما اول یک شرح حال کامل از بیمار گرفته می شود. دوم معاینه دقیق بالینی انجام می گیرد. که معاینه بالینی شامل: معاینه واژینال توسط اسپکولوم است. که اگر واژن گرفتار باشد ضایعات کوچک به رنگ سیاه و آبی دیده می شود اما در مواردی که واژن گرفتار نیست و لگن گرفتار است اسپکولوم ما هیچ چیزی به ما نشان نمی دهد. ولی در معاینه دو دستی امکان دارد رحم به طرف خلف فیکس شده باشد و از قابلیت تحرک آن کاسته شده باشد و امکان دارد ضایعات کوچکی قابل لمس باشد.

کلا معاینه مان خیلی به ما کمک کننده می تواند نباشد.

سونوگرافی یا  ام آر آی هیچ ارزشی در تشخیص آندومتریوز ندارند ولی کیست آندومتریوما با سونوگرافی و ام آر آی تشخیص داده می شوند.

آزمایش خون و سایر تست ها، هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص آندومتریوز وجود ندارد و اندازه گیری Ca 125  هم اختصاصی نمی باشد.

لاپاراسکوپی تنها تکنیک استاندارد برای رویت لگن و دستیابی به تشخیص دقیق است.

ضایعات آندومتریوز به طور تیپیک به صورت قهوه ای سوخته، سیاه و نودول های آبی یا کیست های کوچک حاوی خون هستند که با درجاتی از بافت فیبروز احاطه شده اند. از این ها نمونه برداری می شود و بافت شناسی مثبت تشخیص آندومتریوز را اثبات می کند.

درمان آندومتریوز

با در نظر گرفتن این که آندومتریوز یک بیماری التهابی مزمن می باشد استفاده از دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی اغلب خط اول درمان برای کاهش درد مرتبط با آندومتریوز هستند. مثل ناپروکسن، ابیو پروفن و آسپرین.

خانم هایی که تمایل به بارداری دارند بهتر است از این دارو ها در هنگام تخمک گذاری استفاده نکنند. زیرا اینها مانع تخمک گذاری می شوند.

هورمون درمانی

به علت اینکه استروژن به عنوان هورمون محرک رشد آندومتریوز شناخته شده است استفاده از هورمون هایی که بتوانند تولید استروژن را بلوکه بکنند و اثرات ضد استروژنی داشته باشند و باعث آتروفی اندومتر کاشته شده در خارج از رحم شوند و مورد استفاده قرار می گیرند، برای این منظور اولین انتخاب مان قرص های جلوگیری از بارداری می باشند که به صورت دوره ای یا مداوم استفاده می شوند که باعث کاهش مقدار خونریزی قاعدگی شده و درد را کاهش می دهند.

دومین انتخاب مان قرص های پروژسترون یا آمپول پروژستروژن است. قرص های مدروکسی پروژسترون استات 30 میلی گرم از پنجمین روز قاعدگی تا بیستم روز قاعدگی استفاده می شود. یا آمپول های  مدروکسی پروژسترون استات که طولانی اثر هستند و به صورت آمپول های یک ماهه یا سه ماهه تزریق عضلانی می شوند. اینها همان آمپول های جلوگیری از بارداری هستند که می توانند باعث قطع قاعدگی شوند و عدم تخمک گذاری ایجاد بکنند. در خانم های نابارور که تمایل به بارداری دارند نباید از این آمپول ها استفاده بکنند چون بعد از قطع دارو برگشت قاعدگی و تخمک گذاری زمان می برد.

ویزان یا داینوژست قرص های دومیلی گرمی می باشد که باید روزانه مصرف شوند. این قرص ها از مشتقات پروژسترون هستند.

دارو های ضد پروژسترون دیگری هم وجود دارند که اثرات مشابه دارند.

پروژسترون داخل رحمی

استفاده از آ یو دی های پروژسترونی که روزانه پروژسترون لوونورژسترل بیست میکرو گرم را در روز داخل رحم آزاد می کنند و باعث کاهش درد و سایز توده های آندومتریوز می گردند و هفتاد تا نود درصد خونریزی قاعدگی را کاهش می دهند.

آمپول های GnRH آگونیست که به صورت آمپول های یکماهه یا سه ماهه تزریق عضلانی یا زیر جلدی می شوند و باعث یائسگی موقت می شوند.

به علت اینکه استروژن تولید شده از تخمدان مهار می شود پس در نتیجه باعث کاهش درد ، کاهش خونریزی و کوچک شدن سایز آندومتریوز در لگن می شود.

عوارض دارو مثل دوران یائسگی هست که گرگرفتگی، کاهش توده استخوانی و خشکی واژن می شود.

اگر درمان داروی موثر نبود از جراحی استفاده می شود. تمام این دارو هایی که مطرح شد همه اثرات موقتی دارند و هیچ کدام اثر دائمی ندارد. اگر ما بخواهیم کار دائمی و قطعی برای مریض انجام دهیم برای افرادی که سن بالای چهل سال دارند و مشتاق به بارداری نیستند می شود رحم و تخمدان ها را خارج کرد و در نتیجه به علت توقف تولید استروژن از تخمدان باعث می شود که آندومتریوز فروکش بکند.

همانطور که گفته شد اگر درمان های دارویی مان موثر نبود ما می توانیم از لاپاراسکوپی استفاده کنیم.

در خانم هایی که مشتاق بارداری هستند بهترین راه درمان عمل با لاپاراسکوپ می باشد.

هدف از جراحی برداشتن تمام ضایعات قابل رویت آندومتریوز و چسبندگی های همراه، ضایعات صفاقی و کیست های تخمدانی، آندومتریوز رکتوواژینال عمقی و برگرداندن آناتومی لگن به حالت طبیعی می باشد.

لاپاراتومی در بیمارانی انجام می گیرد که مبتلا به آندومتریوز پیشرفته هستند یا نمی توانند تحت عمل لاپاراسکوپی قرار بگیرند. در آندومتریوزهای جزئی و خفیف لاپاراسکوپی باعث افزایش شانس بارداری و کاهش درد می شود.

آندومتریوز های پیشرفته باید در مراکز مجهز و با حضور جراح عمومی و اورولوژیست انجام بگیرد. چون درگیری روده و حالب وجود دارد و جداسازی چسبندگی ها به مهارت نیاز دارد و در مواردی عمل جداسازی باعث سوراخ شدن روده یا صدمه به حالب می شود که باید با دقت و مهارت انجام گیرد.

آندومتریوز یک بیماری کاملا خوش خیم ولی مزمن است و باعث اختلال در کیفیت زندگی و خلق و خوی افراد مبتلا می شود.

درصورتی که به دنبال بهترین متخصص زنان و نازایی در تهران هستید با مطالعه مقاله مربوطه می توانید اطلاعات جامع و کاملی در این زمینه کسب نمایید تا با فراغ بال بتوانید پزشک متخصص خوب زنان را برای خویش برگزینید.

** با تشکر از حسن توجه شما عزیزان، مدیریت سایت: دکتر نادره شایگان جراح،متخصص زنان،زایمان و نازائی در تهران **